ZAGREB – U Hrvatskom domu likovnih umetnika u Zagrebu danas je održana promocija knjige Nataše Mataušić „Jasenovac – fotomonografija“, na kojoj je istaknuto da je cilj te knjige utvrđivanje istorijske istine, odnosno utvrđivanje kriterijuma izbora slika za muzejsku postavku u memorijalnom centru.
Knjiga Nataše Mataušić je prva knjiga gde su u centru pažnje fotografije za koje je rečeno da su vezane za ustaški logor smrti Jasenovac, izjavio je recenzent knjige, istoričar Mario Jareb.
On je dodao da se analizama slika i potpisima uz njih ustanovilo da nisu sve vezane za Jasenovac, već su neke od njih vezane i za druge zločine koje su počinile ustaše ili druge zaraćene strane u ratu.
Cilj naučnih radova je pokazati kakav je Jasenovac uistinu bio, izjavila je profesorka muzeologije Žarka Vujić, dodavši da se autorka služila fotografijama i dokumentima iz više naučnih ustanova: Hrvatskim državnim arhivom, memorijalnim područjem Jasenovac i Istorijskog muzeja.
Urednica jasenovačke biblioteke „Banalnost zla“ Tea Benčić Rimaj rekla je da je Jasenovac kao gubilište povezan sa sadašnjim trenutkom u kome se podaci pretvaraju u žrtve različitih dnevnopolitičkih stavova i u kome „mnogi misle nasilno odvojiti tragediju od logike“.
Analiza
Nakon promocije, kojoj su prisustvovali istoričari i studenti istorije i muzeologije, Mataušićeva je za Tanjug izjavila da se knjiga zasniva na analizi 120 fotografija za koje se decenijama govorilo i pisalo da prikazuju Jasenovac i zločine koji su tamo počinjeni, od kojih je šezdesetak autentično.
Knjigu, na kojoj je intenzivno radila dve godine, podelila je u pet celina. Jednu čine fotografije koje su ustaše radile u propagandne svrhe i koje su bile tehnički najbolje, ali nisu odražavale pravo stanje u logoru.
Druga celina su fotografije Jasenovca snimljene iz voza, pri čemu su oni koji su ih pravili rizikovali živote, treća – fotografije koje je odmah nakon oslobođenja 1945. snimila Zemaljska komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih saradnika.
Četvrta celina su fotografije za koje se ne zna ko ih je snimio, ali su vezane za Jasenovac, a petu čine sporne fotografije jer su, iako na njima piše da prikazuju stradanja u Jasenovcu, snimljene na nekom drugom mestu.
Fotografije
Ona je rekla da su mnoge fotografije imale višestruke legende na šta se odnose ili su se zbog ležernosti ili nedovoljnog pristupa materijalima dovodile u vezu s Jasenovcem.
Iako tada nije bilo falsifikata, ona je ustanovila da su kod pojedinih neki delovi bili odrezani, kao na primer kod slike koja pokazuje leševe uz prugu, ali se u pozadini video natpis stanice „Lepoglava“, gde su ustaše takođe imale logor.
Neke slike snimljene su u Dahauu, a neke od slika gde se vide odsečene glave pokazuju zločine Nemaca nad partizanima u Istri.
Originali fotografija koje je još 1944. objavila „Borba“ uz oznaku da se radi o partizanima u Istri nalaze se u istorijskom muzeju u Ljubljani, ali je s njima u vezi sporno što se kao počinioci zločina označavaju nemačke jedinice koje su u tom momentu bile negde drugde, rekla je Mataušićeva.
Potpisi
Neke od slika imaju različite potpise kojima se međusobno optužuju ustaše i partizani, pa tako slika za koju piše da prikazuje likvidaciju u Jasenovcu zapravo pokazuje likvidacije u Sisku koje su počinjene pre povlačenja ustaša, kako tvrde partizani, ili nakon ulaska partizana u grad početkom maja 1945, kako tvrde ustaše.
Knjiga Nataše Mataušić je treća u ediciji biblioteke. Prva je katalog muzejske postave oko kojeg, skoro dve godine nakon postavljanja, postoje kontroverze da li je modernistički ili revizionistički u smislu da zataškava užase koji su počinjeni u Jasenovcu.
Druga knjiga je popis imena 72.193 žrtve Jasenovca koji su sastavili Đorde Mihovilović i Jelka Smreka, mada se broj žrtava logora, po procenama u Hrvatskoj, kreće, i preko 80.000, ali se za mnoge ne znaju imena.