GALERIJA RTS-A
Babet Bahmajer se rodila 1872. u nemačkom gradu Bambergu, a umrla je i sahranjena sto godina kasnije na beogradskom Novom groblju kao Beta Vukanović, srpska slikarka čija će dela publika moći da vidi na retrospektivnoj izložbi koja će sutra biti otvorena u Galeriji RTS-a.
Izložba je otvorena 10.03. u 20 h uz direktan prenos na RTS, čime je omogućeno da najširi auditorijum vidi njene 34 slike i dve karikature nastale izmedju 1895. do 1962. koje su pozajmljene iz Narodnog muzeja, Muzeja grada Beograda, Istorijskog muzeja Srbije i privatnih kolekcija.
Udajom za kolegu slikara Ristu Vukanovića ona je 1898 stigla, posle Minhenske akademije i boravka u Parizu, u Beograd i od tada je delila sudbinu sa njenim slobodnom voljom izabranim srpskim narodom.
Beta Vukanović je svojim životom, a ne samo radom, zaslužila da joj se posle više decenija priredi omaž ovom izložbom.
Po već ustaljenoj, dobroj tradiciji, danas već afirmisane, galerije RTS-a, izložbu, koja će trajati do 1. maja, prati bogato ilustrovani, obimni, katalog za koji je tekst napisao istoričar umetnosti, jedan od najboljih znalaca srpske umetnosti prve polovine 20 veka Nikola Kusovac.
Podsetivši da je tokom oslobodilačkih ratova od godine 1912. do 1918, Beta Vukanović ratni slikar, ali ne sa preimućstvima ratnog slikara nego kao dobrovoljna bolničarka negujući ranjenike i tifusne bolesnike, Kusovac piše da je „svoju ljubav prema srpskom rodu i otadžbini potvrdila u jednako teškim trenucima i jednako velikim iskušenjima“.
„Bilo je to 1941. godine kada su ozloglašeni folksdojčeri zakucali na njena vrata, nudeći joj kao sunarodnici svaku vrstu pomoći i privilegija. Ona se, navodno, obradovala takvoj pažnji, uz pitanje da li su pomoć ponudili i njenim susedima.
Kada su joj, začudjeni njenim pitanjem, odgovorili da nisu, jer su njene komšije Srbi, ona im se zahvalila na ponudjenoj pomoći, ističući da ne može da je prihvati pošto je i ona Srpkinja“, naveo je Kusovac.
Prateći Betino umetničko delovanje od njene prve izložbe u Beogradu po dolasku Srbiju, njen rad za nastup Srbije na Svetskoj izložbi u Parizu 1900, otvaranje Slikaraske škole 1902 , Kusovac konstatuje da „njen dolazak u Srbiju i potom njeno dugo i plodno delovanje, osobito pedagoško, imaju značaj važne istorijske prekretnice.
Ukratko, njenim dolaskom u Beograd likovni život i kultura kod Srba dobijaju nove sadržaje i nove vrednosti koji odgovaraju potrebama i prilikama vremena“.
Važan datum u Betinoj biografiji je 1904. godina koju je obeležilo organizovanje i otvaranje Prve jugoslovenske umetničke izložbe i osnivanje Društva srpskih umetnika Lada, kojem je Beta, kao aktivan član ostala privržena do smrti jer tada počinje njeno cvetno stvaralačko razdoblje.
Do kraja Prvog svetskog rata i smrti supruga, 18. januara 1918. godine, u kome je redovno izlagala na jugoslovenskim izložbama, a bilo ih je četiri.
„Prema svemu što je pisano o njenom stvaralaštvu“, primećuje Kusovac,“naročito tokom prve decenije 20 veka, proizilazi zaključak da je ona, uz Marka Murata i donekle Paška Vučetića, bila najznačajniji i najtipičniji predstavnik poetike plenerizma u srpskom likovnom stvaralaštvu“.
„Više su nego zanimljive kasnije ocene Betinog stvaralaštva koje je izneo Lazar Trifunović u knjizi Srpsko slikaratvo 1900-1950, Beograd 1973. konstauje Kusovac.
On je preneo mišljenje Trifunovića da je njena najpoznatija slika „Letnji dan“ data u punom plenerističkom sjaju „treperave svetlosti, blagog strujanja vazduha i slobodnog poteza“ primakla Betu nadohvat impresionizma, a što ga nije dosegla, sputalo ju je njeno akademsko obrazovanje i minhensko shvatanje slike“.
Mada je veći deo slika nastalih do kraja Prvog svetskog rata uništen, ipak se prema retkim sačuvanim delima za koja se s razlogom pretpostavlja da su nastala do 1920. može, smatra Kusovac, „prihvatiti stav Branka Lazarevića da za nju ne postoji predmet ili motiv koji obradjuje. Odnosno da za nju i njena shvatanja umetnosti postoji samo svetlost!“
Putem koji je prešla u prvim decenijama po dolasku u Srbiju Beta Vukanović je nastavila do kraja života uporedo radeći kao likovni pedagog, slika pleneristički ili realistički predele, žanr scene obasjane suncem, portrete, figure ili likove iz naroda slikane u prirodi.
Dela su joj, prema oceni Kusovca, „izvedena crtački besprekorno, sigurnim i hitrim potezima, koloristički sveže, često u pokretu izazovnih skraćenja, u materiji ubedljivo, unutar dobro rešenog prostora i uvek po svim zakonima klasično shvaćene kompozicije, na čemu je posebno insistirala“.
Konačan sud o mestu i značaju Bete Vukanović u srpskoj istoriji umetnosti 20 veka dala je Vera Ristić, autor monografije objavljene 2004. u ediciji „Žene u srpskoj umetnosti“.
Ona je zaključila: „Njeno stvaralaštvo jedna je od važnih osnova srpskog umetničkog razvitka. Raznovrsnost njenog delovanja pokrivala je sve vidove praktičnog i teorijskog slikarskog rada. Hiljade slika, od kojih je veliki broj poklonjen muzejima, radova u ulju, akvarelu, pastelu, crteža i grafika, predmeta primenjene umetnosti, dragoceni su deo našeg kulturnog nasledja“.
Izvor: S-medIa/Tanjug