Danas se navršava stotinu godina od rodjenja istaknutog umetnika Bojana Stupice, reditelja, arhitekte, dramaturga, pedagoga, graditelja pozorišta.

Stupica je rodjen 1. avgusta 1910. godine u Ljubljani, a umro 22. maja 1970. u Beogradu.

Bio je jedan od osnivača Jugoslovenskog dramskog pozorišta (JDP) i reditelj koji je postavio prvu predstavu na sceni tog teatra – „Kralj Betajnove“ Ivana Cankara 1948. godine.

Već sa 19 godina, kao uspešan student arhitekture u Ljubljani, putovao je po Evropi upoznajući pozorišta. Prva predstava za koju je uradio prevod, dramaturšku obradu, realizovao scenografiju, kreirao kostim i režirao je bila je „Vojna in Mir“ (Rat i mir). U predstavi su igrali Sava Severova (njegova supruga tokom skoro 20 godina), Milan Skrebinšek i sam Stupica.

U periodu od 1934. do 1940. godine na potezu Maribor-Ljubljana-Beograd režirao je čak 28 predstava od kojih je jednu zabranila cenzura – „Molijera“ Mihaila Bulgakova u Beogradu.

Za vreme Drugog svetskog rata je proganjan, hapšen i 1942. interniran u fašistički logor Gonars kod Udina, odakle je pušten posle godinu dana sa ozbiljnim povredama.

U pozorište se 1945. vratio na štakama. Postavljen je za pomoćnika upravnika Drame Narodnog gledališča u Ljubljani. Za nepune dve godine, bez obzira na svoje zdravstveno stanje, ostvario je deset premijera sa sopstvenim scenografijama.

Na studijskom putovanju 1946. u Moskvu i Lenjingrad upoznao je rad sovjetskih pozorišta i već 11. novembra te godine uputio je Komitetu za umetnost i kulturu u Beogradu elaborat za osnivanje centralnog jugoslovenskog teatra – današnjeg JDP-a.

Kao umetnički rukovodilac JDP-a, istovremeno je bio reditelj i arhitekta. Tu je režirao desetak predstava od kojih se neke smatraju najvećim dostignućima tog doba.

Njegova postavka „Dunda Maroja“ Marina Držića značila je estetski raskid sa socrealizmom i donela prvo veliko evropsko priznanje jugoslovenskom pozorištu na Teatru Nacija u Parizu. Predstava je obišla i Beč, Budimpeštu, Varšavu, Moskvu, Lenjingrad, Kijev, Veneciju…

Stupičini uspesi su izazivali i zavist i bilo je, u skladu sa onim vremenom, zahteva da se preispitaju njegova „ideološka skretanja“. On je zato podneo ostavku i sa tadašnjom suprugom, glumicom Mirom Stupicom, otišao u Zagreb gde ga je angažovalao Hrvatsko narodno kazalište (HNK).

Za samo dve i po godine rekonstruisao je HNK u umetničkom i repertoarskom smislu.

Potom se vratio u JDP, ali je zbog ponovnih sukoba prešao u Narodno pozorište u Beogradu, gde je radio kao reditelj i umetnički rukovodilac.

Stupica je projektovao zgradu Atelje 212 u Beogradu. Gostovao je u Splitu i Ljubljani a 1968. godine prihvatio je dužnost upravnika JDP-a.

I pored narušenog zdravlja ponovo je režirao i gradio. Podmladio je glumački ansambl JDP-a angažujući tadašnje studente Fakulteta dramskih umetnosti, generaciju poznatu kao „Bojanove bebe“, koja je ubrzo postala glavni nosilac repertoara.

Za vreme tog mandata podigao je i drugu sceni JDP-a, koja je posle njegove smrti dobila naziv Teatar „Bojan Stupica“.

Predavao je na Akademiji za igralsko umetnost u Ljubljani 1945-1947. kao profesor glume i režije. Na pozorišnoj akademiji u Beogradu 1948-1949. predavao je klasi režije i klasi glume, kao jedan od prvih profesora. Bio je profesor na Akademiji za kazališnu umetnost u Zagrebu (1955-1957) ponovo u klasi režije i klasi glume.

Posle njegove smrti Savez dramskih umetnika Srbije ustanovio je „Nagradu Bojan Stupica“ koja se dodeljuje za najbolju režiju na svim domaćim pozorišnim scenama.

Izvor: Večernje Novosti/Tanjug